Kristina Norman
Tijdens haar oriëntatie bezoek aan Wageningen vond Kristina Norman een misvormd en onvolgroeid appeltje vlak bij het kassencomplex Unifarm op de WUR-campus. Was dit appeltje ontsnapt aan de eisen van veredelaar en wetenschap? Het inspireerde haar nieuwe werk Rebel Apple voor de tentoonstelling Heksenkruid – decolonising botany. En het triggerde haar fascinatie voor het spanningsveld tussen identiteit, nationalisme en Oost-Europese koloniale geschiedenissen, waarvan ook haar eerdere projecten getuigen. Norman verdiepte zich via dit appeltje in de geschiedenis van de Baltische staten, in het bijzonder de relatie tussen nationalisme en botanie. Eeuwenlang zijn de Baltische staten, waartoe Normans geboorteland Estland behoort, overheerst door buurlanden als Rusland en Zweden en door de Baltisch-Duitse adel. In de 19e eeuw zocht deze hogere klasse naar de grondslagen van haar historische aanwezigheid in de regio. Ze probeerde een perfecte appelvariëteit te kweken die haar specifieke Baltische identiteit zou symboliseren.
Een tak van een gecultiveerde appelboom werd uit Duitsland gehaald en geënt op de Estse wilde appelboom (Malus sylvestris). Wat gebeurt er als een appelras niet wil groeien zoals de telers willen? Kan de natuur zich onttrekken aan de wil van de mens? In dat kleine afwijkende appeltje herkende Norman een soort van rebellie. Niet alleen qua vorm ook in kleur wijkt Normans appel af van het ideaal; sporen van de Pruisischblauwe kleur - een van de eerste synthetische pigmenten - herinneren nog aan het streven naar de knechting van de natuur.
Kristina Norman behaalde in 2010 haar Master aan de Estonian Academy of Arts. Haar oeuvre omvat video-installaties, sculpturen en projecten in de openbare ruimte. Ze richt zich op kwesties als collectief geheugen en vergeten, de rol van monumenten en de relatie tussen identiteit, nationalisme en Oost-Europese koloniale geschiedenissen. Voor haar presentatie tijdens de Venetië Biënnale in 2022 vestigde Norman de aandacht op de erfenissen van het kolonialisme vanuit een specifiek Oost-Europees perspectief, geïnspireerd door het levensverhaal van de Estse kunstenares Emilie Rosalie Saal die samen met haar man rond 1900 vertrok naar Indonesië. Saal raakte gefascineerd door inheemse planten zoals de orchidee. Terwijl Saals moederland werd gekoloniseerd door Rusland, maakte het echtpaar vervolgens zelf deel uit van de koloniale macht in Indonesië. Om zelf orchideeën te kweken liet het velden aanleggen, waarvoor huizen van lokale bewoners moesten wijken. Norman maakte een filmtrilogie waarin wordt stil gestaan bij de sociale en ecologische gevolgen van de orchideeënkwekerij, en de verwevenheid tussen handel in planten en kapitaalstromen.
Kristina Norman (1979 Tallinn, Estland) woont en werkt in Tallinn